Jaap van Peperstraten

Gevraagd: hulp en ideeën voor circulariteit conserveringssystemen

Applicateurs brengen op producten een of meer oppervlaktebehandelingen aan en daarmee is het werk klaar. Er wordt niet nagedacht over de betekenis van de coating als het product wordt afgedankt. Dan kan een coating een vlotte recycling van het product behoorlijk in de weg zitten. Voor applicateurs en coatingfabrikanten is het zeer raadzaam hierover na te denken, omdat de milieueisen aan producten steeds strenger worden. Circulariteit vereist eigenlijk een heel andere benadering van wat je als applicateur levert. Bijvoorbeeld: als applicateur ga je geen product meer leveren, maar een dienst: coating as a service.

Het kabinet wil dat Nederland in 2030 de helft van de materialen zoveel mogelijk hergebruikt. De doelstelling is om uiteindelijk te komen tot honderd procent in 2050. Het rijk gaat dit zelf afdwingen door vanaf 2023 circulair te gaan inkopen. Met een jaarlijks inkoopvolume van 73,3 miljard euro heeft de Nederlandse overheid hierbij een sterke troef in handen. In 2023 moeten tien inkooplijnen van het Rijk circulair zijn. Leveranciers moeten hierin meebewegen als zij aan de overheid willen leveren. Het gaat niet langer alleen om (de laagste) prijs, maar ook om hergebruik van grondstoffen en een circulair ontwerp/uitvoering van producten. Daarnaast worden via wetgeving producenten en importeurs medeverantwoordelijk voor het afvalbeheer van de producten die zij op de markt brengen. Deze producentenverantwoordelijkheid geldt nu
al voor producten als auto’s, banden en elektronica. Uitgangspunt is dat producten na gebruiks- of levensduur weer optimaal worden ingezet.

Vanaf 2025, en in Nederland waarschijnlijk al in 2023, bepaalt de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid dat je als Europees bedrijf verantwoordelijk bent voor de producten die je op de markt brengt. Dus ook voor de recycling ervan. Wat betekent dit nu voor applicateurs? Dat is nu nog niet heel precies aan te geven, maar duidelijk is wel dat je binnen afzienbare termijn niet langer kunt volstaan met alleen het aanbrengen vaneen conserveringssysteem. Het hergebruik of de betekenis daarvan bij recycling van het substraat moet in kaart worden gebracht. Sommige klanten van applicateurs beginnen hier al mee en stellen hierover vragen aan applicateurs. Die overigens het antwoord niet weten, zie ook kader. Duurzaamheid gaat hier dus veel verder dan de vaststelling: we zijn al duurzaam, want door ons conserveringssysteem gaan de producten langer mee. Datzelfde systeem zou in de komende tijd wel eens de reden kunnen zijn voor de klant (of de overheid als eindklant) om juist niet voor dat systeem te kiezen, omdat die de circulariteit belemmert.

Speedgate parkeergarage Amsterdam stadstuin Overtoom
Speedgate parkeergarage Amsterdam stadstuin Overtoom

HOE CIRCULAIR TE WORDEN
Een bedrijf dat met dit vraagstuk concreet aan de slag is gegaan, is HTC parking & security, producent van speedgates. Dat zijn voor auto’s bedoelde toegangspoorten die snel open en dicht gaan. Die bestaan hoofdzakelijk uit drie componenten: staal met een conserveringssysteem, aandrijvingen en besturingen/beveiligingen. Ongeveer twee jaar geleden is HTC gaan zoeken naar concrete mogelijkheden om hun product circulair te krijgen. “Die twee jaar zijn hoofdzakelijk besteed aan het stellen van vragen en proberen daar antwoord op te krijgen.” Dit zegt Stefan Morssink, business innovation manager van HTC. “Op heel veel vragen hebben we nog geen antwoord. Voor ons product geldt dat tachtig procent van de milieuprestatie wordt bepaald door onze toeleveranciers; er zijn dus veel dingen die wij niet direct kunnen beïnvloeden. Staal is voor ons een gegeven en coatings ook. Onze centrale vraag is: wat moeten we doen om circulair te zijn?”

Bij het zoeken naar antwoorden wordt snel duidelijk dat je de hele keten nodig hebt om circulaire doelen te halen. “Een vraag is bijvoorbeeld: hoe recyclebaar is het geconserveerde staal dat we nu gebruiken? Daar krijg ik geen antwoord op. Met gebruikmaking van de internationaal erkende CTI-tool (Circular Transition Indicators waarmee een bedrijf kan bepalen hoe circulair die is) en met hulp van KPMG hebben we aan alle toeleveranciers gevraagd: in hoeverre bestaat jouw product uit virgin en nonvirgin-materiaal en is dat materiaal (grondstoffen) hernieuwbaar of niet? Niemand weet daar een antwoord op, zelfs bij een relatief simpel materiaal als staal. We hebben contact opgenomen met de Metaalunie, omdat we ervan uitgingen dat staalverwerkende bedrijven ook met dit probleem worden geconfronteerd als zij circulair willen worden. Zij hebben geen oplossing, maar ons wel in contact gebracht met organisaties die ons verder kunnen helpen. Aan diverse partijen hebben we gevraagd: wat zou het meest ultieme circulaire proces zijn? Die vraag is nog onbeantwoord. Contacten met de TU Delft zeiden dat een oplossing met biobased coating, dus bestaande uit hernieuwbare materialen, het meest milieuvriendelijk is.”

Speedgate APM terminal Rotterdam
Speedgate APM terminal Rotterdam

INSPIRATIEBRON
Als je je richt op circulariteit ontdek je: een product is een georganiseerd probleem. Producten worden immers vaak zó ontworpen dat hun levensduur beperkt is en bij afdanking een probleem zijn. HTC vindt dat er bij het ontwerp van producten veel breder nagedacht moeten worden over de milieu-impact, inclusief het winnen van grondstoffen en einde levensduur. Bij het recyclen van staal bijvoorbeeld moet de coating daarop de recycling niet hinderen. De coating moet vrij zijn van zware metalen, omdat die de kwaliteit van het staal bij het omsmelten omlaag brengen. De coating bestaat bij voorkeur uit hernieuwbare stoffen. Met de kennis van nu kom je dan qua applicatie uit op een natlakproces als beste oplossing. Tegelijkertijd moet de coating van een zodanige kwaliteit zijn dat die het materiaal daaronder zo goed mogelijk beschermt. En bovendien: als je een oplossing hebt gevonden, gaat die alleen maar werken als het goed uitpakt voor zowel de klant, het milieu als de fabrikant. En dat betekent weer dat simpele ingrepen hoogstwaarschijnlijk niet werken en dat er echt anders nagedacht moet worden over ketengerichte winst (niet meteen in geld uit te drukken), eigendom en wie waarvoor verantwoordelijk is.

Stefan Morssink: “Iedereen weet eigenlijk wel dat we de aarde even goed moeten achterlaten als we die hebben aangetroffen. Wij willen onze impact op het milieu willen verkleinen. We zijn op onderzoek uitgegaan en hebben diverse boeken gelezen. Belangrijke inspiratiebronnen vormen boeken als Material matters van Thomas Rau en Products That Last van Conny Bakker, Marcel den Hollander en Ed van Hinte. Daarin staan strategieën hoe producten milieuvriendelijk kunnen worden, bijvoorbeeld door ze langer te gebruiken of beter repareerbaar te maken, in combinatie met een daarbij passende business-propositie. Je moet ervoor zorgen dat de waarde van een gebruikte grondstof niet verloren gaat. Erg belangrijk is dat je de macht over en verantwoordelijkheid voor het product weer in één hand komen. De macht ligt eerst bij de fabrikant, maar op het moment dat het product verkocht wordt, verschuift de verantwoordelijkheid over het omgaan ermee naar de gebruiker. Maar die kan daar niets mee. Als het afgedankt wordt, belandt het meestal bij het afval.”

Stefan Morssink bij een speedgate in de showroom
Stefan Morssink bij een speedgate in de showroom

NIEUWE CONTRACTVORMEN
Dat laatste geldt ook voor de speedgates die op het eind van de levensduur bij het schroot belanden. “Rau zegt: zorg nou dat alle producten weer terugkomen bij diegenen die ze geproduceerd hebben, want die hebben de meeste macht om ze opnieuw in te zetten, te refurbishen, of de materialen die erin verwerkt zijn weer inzetbaar te maken: circulariteit. Op basis hiervan vroegen wij ons af: wat betekent dit nu concreet voor onze speedgates? Hoe kunnen wij die circulair krijgen? Het gaat immers om een investeringsgoed dat je letterlijk vastschroeft op de grond van iemand anders..”

De zoektocht heeft wel een toepasbare formule opgeleverd: een speedgate wordt niet verkocht, maar de dienst beveiligde toegang wordt geleverd, waarin de speedgate een centraal onderdeel vormt. De klant koopt dus geen speedgate van tussen de 20.000 tot 30.000 euro, maar een prestatie gedurende de contractperiode van vijftien jaar waarvoor hij maandelijks een bedrag betaalt: speedgate as a service. Daarvoor moesten wel heel nieuw contractvormen worden uitgedokterd die regelen dat HTC gedurende vijftien jaar een bepaalde performance van het product garandeert inclusief service en onderhoud. Klinkt eenvoudig, maar het betekent dat de balans van HTC een stuk langer wordt, waardoor de gesprekken met banken over financiering ineens heel anders worden.

Speedgate Stadskantoor Hengelo
Speedgate Stadskantoor Hengelo

EEN BETER PRODUCT NEERZETTEN
“We zetten dus een product neer dat gedurende vijftien jaar moet werken en daarvoor krijgen we maandelijks een vast bedrag. De vraag is dan: wanneer verdienen we zoveel mogelijk? Dat is als wij er zo weinig mogelijk aan hoeven te doen en het product langer meegaat. Wat gaan we dus doen? Een product neerzetten dat eigenlijk beter is dan het huidige waardoor het minder service en onderhoud nodig heeft. En dat is nu precies de bedoeling van Thomas Rau. Verschillende delen van de speedgate hebben verschillende levenscycli en daar moet je slim op inspelen. Componenten zoals aandrijvingen en besturingen willen we kunnen refurbishen voor hergebruik. Een gehele speedgate, die bijvoorbeeld na vijf of tien jaar niet meer nodig is, willen we op een andere locatie kunnen neerzetten. En als die aan het eind van zijn levensduur is, moet je ‘m goed kunnen recyclen. Voor wat de coating betreft, zitten we nog met een onopgelost probleem. Nu ligt het startpunt voor deze exercitie bij ons, de markt vraagt er nog niet om. Maar doordat klanten die aan de overheid leveren over enkele jaren de circulariteit van hun producten moeten kunnen aantonen, gaat dat flink verschuiven.”

De levenscyclus en circulariteit van een product worden aan het begin bepaald. Dan moet ook het conserveringssysteem zich van de circulaire kant laten zien, bijvoorbeeld doordat er hernieuwbare materialen worden ingezet. Met een garantie van tien jaar op de coating schiet je tekort. Een speedgate moet minimaal dertig jaar meegaan en het liefst veertig jaar. En bij einde levensduur verbetert de milieuprestatie als het product aanpasbaar is aan de veranderde behoefte. De omslag naar het as a service-model gaat pas werken wanneer het zowel voor klanten, het milieu als voor de fabrikant interessant is. Voor de klant is het interessant wanneer het financieel aantrekkelijk is (die hoeft niet meer te investeren en weet precies wat hij gedurende de contractperiode eraan kwijt is) en hij ontzorgd wordt. Verder moet het uiteindelijk milieuwaarde gaan opleveren. Dat laatste wordt echt relevant als de overheid allerlei eisen gaat stellen op het gebied van circulariteit van grondstoffen in producten.

Gepoedercoate onderdelen van een Speedgate
Gepoedercoate onderdelen van een Speedgate

WIE BIEDT HULP?
“De levensduur van een product verlengen heeft een enorme milieu-impact. Maar als het product beschadigd raakt door bijvoorbeeld een aanrijding of er niet meer mooi uitziet, of wegens een nieuwe eigenaar moet worden aangepast aan de veranderde behoefte, dan heb je een probleem. De toegepaste oppervlaktebehandelingen als thermisch verzinken of poedercoaten zorgen ervoor dat het product niet goed repareerbaar en aanpasbaar is op locatie. Maar dat willen we wel op een simpele manier kunnen doen. De conservering willen we het liefst op locatie kunnen aanpassen en vernieuwen zonder dat transport en volledig strippen van de speedgate noodzakelijk zijn.”

Het hoe, wie, wat, wanneer is nog niet duidelijk. Wel duidelijk is zijn vraag aan de branche oppervlaktetechnieken: “Zijn er mensen uit de branche die ons bij dit vraagstuk kunnen helpen? We zoeken vooral mensen die vanuit het generale perspectief hiernaar kunnen kijken. Hoe kunnen we producten gebruiken en onderhouden en onderdelen daarvan weer herinzetten, mede gelet op de coating? Hoe ga je met elkaar een bepaalde performance afspreken? Wat is optimaal aan het eind van de levensduur? Graag zien we dat de coating makkelijk te scheiden is van het staal of dat er milieuvriendelijke coatings kunnen worden toegepast. Hiermee aan de gang gaan, helpt applicateurs ook beter de waarde van hun werk richting klanten te bepalen.”

STICHTING INNOVAT.ION BUNDELT IDEEËN EN JAAGT AAN
Stichting Innovat.ION biedt een professioneel platform voor innoverende bedrijven die elkaars kennis benutten. Met de resultaten van het platform worden bovenal de mee-investerende bedrijven en de branche in zijn algemeenheid naar een hoger plan gebracht. Wilt u deelnemen aan het Open Innovatie traject Circulariteit Conserveringssystemen en meedenken aan de uitdagingen waarvoor de kennis en expertise van oppervlaktebehandelaars onmisbaar is? Meld u aan bij Arjan de Bruin van
Stichting Innovat.ION (debruin@innovation.nl) of Stefan Morssink van HTC parking & security (s.morssink@htc-ps.com).

Meer informatie:
www.htc-ps.com

Zie https://www.youtube.com/watch?v=KJ6y5xLCN1g