Jaap van Peperstraten

Veel ondernemers hebben last van de fors gestegen tarieven voor gas en elektriciteit. Bedrijven met variabele energietarieven krijgen de fors gestegen tarieven direct voor de kiezen. ABN AMRO becijfert in een verkenning half oktober dat de fors gestegen tarieven in veel branches de gehele winst kunnen wegvagen. Zo bedroegen de energiekosten in de basischemie in 2019 de helft van de winst. Veel ondernemingen zullen proberen de hogere kosten door te berekenen, maar als dat niet lukt, zo waarschuwt de bank, kunnen zij in de rode cijfers belanden. Ook voor applicateurs is het opletten geblazen.

Een groot aantal branches is gevoelig voor de hogere energietarieven, zo blijkt uit een lijst van de twintig meest energieintensieve branches die ABN AMRO heeft samengesteld. Zie de tabel op pagina 22. Ook de branche oppervlaktetechnieken staat in die tabel. Deze branches verbruiken veel energie en de meeste daarvan hebben slechts dunne winstmarges. Snel stijgende energiekosten kunnen daardoor al snel de winstmarge volledig wegvagen. De variabele tarieven liggen historisch hoog, zo’n 3,5 keer hoger dan vorig jaar. Geen wonder dat bepaalde ondernemingen, zoals aluminiumsmelter Aldel en zinkproducent Nyrstar hun activiteiten drastisch hebben beperkt, zoals in de vorige OT is beschreven.

De algemene verwachting is dat de gasprijs nog tot eind 2022 hoog blijft. Dit komt door de aanhoudend grote mondiale vraag naar aardgas als gevolg van een dalend gebruik van andere energiebronnen als kolen en kernenergie en doordat het aanbod van aardas naar verwachting voorlopig niet sterk toeneemt. De aanhoudend hoge CO₂-prijs maakt aardgas ook duurder. Hoe gevoelig de internationale gasprijs voor verhoging is, bleek bijvoorbeeld toen de Duitse bondskanselier Merkel half november een voorlopig halt toeriep aan de verdere ontwikkeling van de NordStream 2-pijpleiding uit Rusland. De gasprijs steeg meteen met tien procent.

gasinstallatie NAM.jpg

LOBBY
Het probleem speelt vooral bij mkb-bedrijven met variabele energietarieven. Bedrijven die eerder dit jaar (collectieve) energiecontracten hebben afgesloten met kapitaalkrachtige partijen waarin de tarieven voor meerdere jaren werden vast gezet, hoeven zich voorlopig geen grote zorgen te maken. Voor andere bedrijven is het nog maar zeer de vraag of ze de fors gestegen energietarieven direct kunnen doorberekenen in hun afzetprijzen. In de regel is dit voor veel ondernemers een complex vraagstuk. Wel is duidelijk dat ondernemers die geïnvesteerd hebben in verduurzaming van hun processen en energiegebruik een relatief voordeel hebben van deze situatie. Zij zijn minder gevoelig voor stijgende energiekosten en hun concurrentiepositie wordt hierdoor sterker vergeleken met andere bedrijven die op dat punt zijn achtergebleven.

Aangezien een snelle daling van de energieprijzen niet wordt verwacht, kan verduurzaming nog steeds een optie zijn die nadere aandacht verdient. Diverse mkb-organisaties (waaronder ION, zie kader) lobbyen sinds enkele maanden met wisselend succes bij het rijk voor compenserende maatregelen tegen de sterk gestegen energiekosten. Aan de energietarieven zelf is niets te doen, maar wel aan de daaraan gekoppelde belastingen, zoals de Opslag Duurzame Energie (ODE). In het algemeen is het rijk niet doof voor deze lobby, maar de tot nu toe toegezegde compensatie is onevenredig verdeeld over het mkb. Dat vinden veertien branches die hun krachten hebben gebundeld voor een lobby voor een sterk aangepaste ODE.

“Al voordat de energietarieven sterk gingen stijgen, waren we al aan het lobbyen om de grondslag voor de ODE en de daarin gehanteerde staffels (schijven) aan te passen”, zegt Gerard Wyfker, manager duurzaamheid bij de Koninklijke Metaalunie. “Het geld van de ODE wordt gebruikt om de productie van duurzame energie te stimuleren via de subsidieregeling Stimulering Duurzame Energieproductie. Veel grote en energie-intensieve bedrijven krijgen het overgrote deel van die subsidie, terwijl ze daar zelf weinig of niets aan bijdragen. Het zijn voornamelijk mkb-bedrijven en burgers die het geld voor ODE bij elkaar brengen.”

elektriciteit.JPG

OPSLAG DUURZAME ENERGIE
De Opslag Duurzame Energie- en Klimaattransitie (ODE) is op 1 januari 2013 ingevoerd als een nieuwe belasting op elektriciteit en gas. Deze heffing betaal je over iedere kWh stroom en kubieke meter gas die je verbruikt. Hoe meer je verbruikt, hoe meer ODE je betaalt. Doel van de prijsstijging als gevolg van ODE is beperking van energiegebruik te stimuleren (terugdringing van CO2 -uitstoot) en tegelijk geld binnen te krijgen om de productie van duurzame energie te stimuleren via de subsidieregeling Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE+). Maar deze subsidie wordt ook uit de 'gewone' belasting betaald. De Belastingdienst is verantwoordelijk voor de heffing en de inning van de ODE. Uw energieleverancier brengt de ODE in rekening en draagt die af aan de overheid. De ODE-tarieven worden per jaar vastgesteld en volgen de stijging van de uitgaven van de subsidieregeling SDE+.

VERLAGING ODE-STAFFELS 2 EN 3
Bij de behandeling van de Miljoenennota in de Tweede Kamer viel er een succesje te vieren. De motie Hermans werd aangenomen, wat resulteerde in een verlaging van de bijdrage aan ODE door het mkb met 125 miljoen euro. Verder maakte het kabinet half oktober bekend 3,2 miljard euro uit te trekken voor gedeeltelijke compensatie van de sterk gestegen energieprijzen. Maar het grootste gedeelte daarvan, 2,7 miljard euro, gaat naar de huishoudens. Voor het mkb is 500 miljoen euro beschikbaar gesteld. Probleem hierbij is dat dat bedrag alleen beschikbaar wordt gesteld aan kleine mkb-bedrijven. Dat zijn de bedrijven die in staffel (schijf) 1 van de ODE vallen, zie kader voor de staffelverdeling. De meeste mkb-bedrijven die te lijden hebben onder de hoge energieprijzen, zitten in staffel 2 en 3. Denk aan metaalbedrijven, rubberproducenten en grote bakkerijen. Energie-intensieve mkb’ers krijgen geen extra tegemoetkoming van de overheid.

De eerdergenoemde lobby richt zich onder meer op een groter onderscheid maken tussen mkb-bedrijven. Gerard Wyfker: “De hoge gasprijs pakt voor de middelgrote industrieën en voor energie-intensieve mkb’ers extra vervelend uit, omdat hun ODE-heffing afgelopen twee jaar fors is gestegen. In 2020 ging het tarief in de derde staffel voor elektriciteit omhoog van €0,74 cent per kWh naar €2,05 per kWh, een verhoging van 177%. Grote industrieën, zoals Tata Steel, krijgen vrijstellingen op energiebelastingen, maar energie-intensieve mkb’ers niet.

Onze blijvende lobby om de ODE-staffels 2 en 3 fors te verlagen, richt zich op politieke partijen, de (in)formateurs en het (demissionaire) kabinet. Daarnaast willen we dat het mkb makkelijker toegang krijgt tot financiële steun voor verduurzaming. Daar bestaan al diverse regelingen voor, maar soms komen mkb-bedrijven daarvoor niet in aanmerking of is de regeling niet passend gemaakt voor het mkb. Verder willen we dat er volgend jaar een landelijk onderzoek start naar de lastenverdeling van energieheffingen over alle soorten bedrijven in Nederland, gekoppeld aan hun energiegebruik. Als daar een scheef beeld uit komt, dan willen we dat dat rechtgetrokken wordt. Kortom, ook in 2022 is er nog veel lobbywerk te doen.”

STAFFELS OPSLAG DUURZAME ENERGIE (ODE)
Elektra
Staffel 1: 0 - 10.000 kWh
Staffel 2: 10.001 - 50.000 kWh
Staffel 3: 50.001 - 10.000.000 kWh
Staffel 4: > 10.000.000 kWh

Aardgas
Staffel 1: 0 - 170.000 m³
Staffel 2: 170.001 - 1.000.000 m³
Staffel 3: 1.000.001 - 10.000.000 m³
Staffel 4: >10.000.000 m³

jon-moore-0MKzwPmehRE-unsplash.jpg

AANPAK VERENIGING ION
Leden van Vereniging ION geven de laatste maanden steeds vaker aan dat zij steeds meer onder druk komen te staan door de gestegen energietarieven en het oplopende tekort aan grondstoffen die bovendien steeds duurder worden. De exponentieel gestegen energieprijzen hebben grote invloed op de elektrochemische sector waar immers veel vloeistofbaden op temperatuur worden gehouden, terwijl bij andere oppervlaktetechnieken het voorbehandelingstraject en het droog/moffelproces energie-intensief zijn. Ook vereisen de aanwezige SVHC-stoffen krachtige afzuig- en luchtbehandelingssystemen en forse afvalwaterzuiveringen met navenante energiekosten. ION is samen met Ondernemersorganisatie ONL in Den Haag aan het lobbyen voor een vorm van compensatie van de hoge energieprijzen. Daarnaast stimuleert ION de leden om te onderzoeken in hoeverre zij zelf energie kunnen opwekken waardoor zij minder afhankelijk worden van ontwikkelingen op de energiemarkt. En er wordt onderzoek gestimuleerd naar de toepassing van waterstof als energiebron, wat op termijn een interessant alternatief kan zijn. In de eerste editie van OT in 2022 staat een artikel met concrete mogelijkheden voor energiebesparing.

CBS ABN AMRO.JPG