Als oppervlaktebehandelaars zijn we weliswaar vaak met kleur bezig, maar in de regel wordt aan taak en functie van kleur niet zo veel aandacht besteed. We kijken er met technische ogen naar. Vereniging ION gaat vanaf dit jaar meer aandacht schenken aan kleur en zal hierbij ook gebruik maken van het netwerk van de Stichting Nederlands Kleur Instituut dat onlangs is opgericht. Hoog tijd dus om eens wat langer bij kleur stil te staan; daarvoor gingen we te rade bij een kleurexpert.

Marijke van Loon is 35 jaar geleden begonnen zich te specialiseren op het gebied van kleur. Als docent creatieve vakken ontwikkelde zij een liefde voor kleur. Ze begon daarover diverse cursussen te volgen, onder meer van een Zwitserse professor in kleur en bij een professor uit Rusland. Momenteel is zij aangesloten bij het AIC, een wereldwijd orgaan op het gebied van kleurkennis en kleuronderzoek en heeft zij zich verder gespecialiseerd in de psychologie van kleur. Sinds 1993 werkt zij als zelfstandig kleurexpert. Zij ziet kleur als iets wat een wezenlijke (maar vaak niet direct opgemerkte) invloed heeft op mensen die er mee in aanraking komen. En dat betekent dat er heel zorgvuldig en doordacht met kleur omgegaan moet worden. “De hele dag geeft kleur ons informatie, zowel bewust als onbewust. Kleur beïnvloedt onze stemming en gedrag, of je dat nu wilt of niet. Ik werk vanuit het idee dat kleur visueel geluid is. Het is er altijd, hoewel je je daar niet altijd bewust van bent. 

Net als bij geluid is er bij kleur sprake van een harmonie en een ritme. Hoe werken die? Hoe kun je daarvan gebruik maken? Bij de bepaling van een kleurstelling op een locatie moet je je altijd afvragen welke doelgroep of doelgroepen daar komen of zijn. Mensen op school, kantoor, in een ziekenhuis, buiten op straat beleven hun omgeving heel verschillend. Kennis hebben van de psychologie van kleur en van de beleving daarvan is heel belangrijk. Ik vind dat als iemand de omgeving voor een ander bepaalt, die persoon ook, in dit opzicht, verantwoordelijk is voor het welbevinden van de doelgroep en daar dus heel zorgvuldig mee moet omgaan. En dus kennis van kleurbeleving moet hebben.”

KLEUR: TAAK EN FUNCTIE

Van Loon vindt dat kleur een taak en functie heeft. Op een basisschool moeten kinderen zich veilig en thuis voelen en docenten er goed les kunnen geven. Een kinderdagverblijf moet kinderen een omgeving bieden waar ze rustig kunnen spelen zonder al te veel prikkels. In een ziekenhuis heb je te maken met de doelgroepen patiënten, bezoekers en personeel. Voor allen moet er een prettige omgeving gecreëerd worden. Dat betekent niet dat je alles wit kunt schilderen en zomaar ergens een plant kunt neerzetten. Er moet met behulp van kleur een omgeving gecreëerd worden waar patiënten zich prettig voelen zodat ze sneller herstellen, waar personeel zich prettig voelt - wat leidt tot minder ziekteverzuim - en waar bezoekers graag komen omdat ze de omgeving als prettig en menswaardig ervaren. Dit betekent overigens niet dat je overal in het ziekenhuis dezelfde kleurstelling moet hebben. Je kunt per afdeling variëren, maar de uitdaging is wel om overal aan de drie groepen tegemoet te komen.

Daaruit bleek onder meer dat mannen en vrouwen, verdeeld over de leeftijden, vrijwel gelijk reageerden op diverse kleurvoorbeelden. Op het gebied van kleurstellingen, bijvoorbeeld disharmonische composities gaf men geen eenduidige antwoorden. Die kennis pas ik in de praktijk toe bij het maken van een kleurplan voor een locatie.”

BEWUSTER MET KLEUR OMGAAN

Zij stelt vast dat je in diverse Europese landen hoogleraar in kleur kunt worden, maar in Nederland kun je slechts met moeite een cursus vinden op het gebied van kleur. Ze ziet graag dat hier een bewustwordingsproces op gang komt op het gebied van kleur. “Ik weet zeker dat als we verstandig met kleur zouden omgaan we miljoenen euro’s kunnen besparen. In de zorg bijvoorbeeld heb je dan minder ziekteverzuim en worden patiënten eerder beter. Kijk ook naar het belang van kleur op locaties waar demente bejaarden verblijven. Met de juiste kleurstelling kunnen zij hun omgeving beter begrijpen, krijgen ze vaker bezoek en werkt het personeel er graag. Als de bewoners meer bezoek krijgen, zijn de bewoners blij en wordt het personeel ontlast. Dit leidt weer tot meer werkplezier en minder ziekteverzuim. En in andere ruimten met andere doelgroepen zou veel bewuster met het begrip kleurtemperatuur (gevoelstemperatuur) omgegaan moet worden. Dit kan twee tot drie graden schelen in de gevoelstemperatuur en dus in de stookkosten.”

Marijke van Loon pleit dan ook voor een veel bewustere omgang met kleur. “Op veel locaties in de openbare ruimte is bijvoorbeeld niet goed nagedacht over kleur, waardoor mensen er de weg niet kunnen vinden. Met een goede kleurstelling kun je bereiken dat mensen haast vanzelf de goede kant oplopen. In een heel langwerpig ontworpen ziekenhuis in Zwolle zou je denken dat iedereen makkelijk de weg kan vinden, maar overal staan gastvrouwen, vrijwilligers, om mensen de weg te wijzen. Dat is toch raar? Ik heb enkele jaren geleden de Kleuracademie voor bouwkunde opgericht waar ik allerlei korte cursussen aanbied voor heel specifieke doelgroepen. De deelnemers reageren zonder uitzondering enthousiast op de lesstof. Prima, maar ik vind dat kleur een verplichte module zou moeten zijn aan de bouwkundige academies.”

In komende edities van OT zal opnieuw aandacht worden besteed aan kleur, omdat dit steeds vaker een onderwerp wordt bij orderuitvoering, schadeclaims en reparaties. Ook de Stichting Nederlands Kleur Instituut zal dan aan de orde komen.