Jaap van Peperstraten

Gelet op de eisen omtrent cradle to cradle worden we steeds vaker uitgedaagd circulair te denken. En dat betekent buiten de gebaande paden denken. Denken in systeemoplossingen. Bij het maken van iets nieuws meteen denken aan de bruikbaarheid van dat product in het afvalstadium. Denken aan nieuwe combinaties van materialen met nieuwe eigenschappen om bijvoorbeeld de lucht te zuiveren of CO2 op te nemen. Ook onze branche wordt hiermee geconfronteerd. Voor inspiratie hoeven we niet lang te zoeken.

Dit artikel gaat over Graphenstone: een muurverf voor binnen en buiten zonder fossiele grondstoffen die tijdens de droging CO2 opneemt en een voorbeeld is van een duurzame productiecyclus. Een muurverf bestaande uit kalk en grafeen, een combinatie die zich niet makkelijk laat mengen, want grafeen is niet oplosbaar in water. In OT hebben we de afgelopen jaren wel vaker over grafeen geschreven, zie onder meer de OT’s van maart 2016 en september 2016. Grafeen is tweedimensionaal, transparant, heeft een gigantische elastische treksterkte en geleidt warmte en elektriciteit als geen ander. De Nederlands-Britse natuurkundige Andre Geim en zijn collega Konstantin Novoselov ontdekten grafeen in 2004 en kregen daarvoor in 2010 de Nobelprijs voor de natuurkunde. Behalve uitmuntende eigenschappen heeft het materiaal ook wat nadelen: het laat zich niet zo makkelijk verwerken en mengen. De verfindustrie zoekt nog naarstig naar praktische mogelijkheden van het materiaal.

In Nederland wordt Graphenstone op de markt gebracht door het bedrijf Ekotex. Directeur Victor Franke, die al dertig jaar “in de verf zit”, liep eens bij toeval tegen die verf aan. “Ik was op vakantie in Spanje en zag een schilder bezig met een verf die ik niet kende. Op de emmer zag ik het cradle to cradle-logo en dat intrigeerde me: hoe kan verf nou gerecycled worden? Je brengt het aan op de muur en kan het er daarna niet meer afhalen, dus hoe kan je de kringloop dan sluiten? Ik ben gaan bellen en toen bleek het hoofdkantoor van Graphenstone op drie uur rijden te staan. Ik heb daar gesproken met president en technisch directeur Antonio León Jiménez. In de jaren erna ging ik hem telkens opzoeken als ik op vakantie was. De vraag was steeds: hoe kun je die specifieke verf voor de Benelux geschikt maken? Die verf bestaat uit kalk en grafeen en was alleen leverbaar in de kleur wit. Bovendien kon je het niet verrollen en verspuiten. Allemaal eigenschappen waar je in de Benelux niet mee gaat scoren.”

CRADLE TO CRADLE

Er moest dus nog meer verbeterd worden. Er was gedurende enkele jaren al flink ontwikkeld en geëxperimenteerd om met grafeen en kalk een homogeen mengsel te maken. In 2012 is dat gelukt, een jaar later is in Sevilla met de productie begonnen. Grafeen mengen met kalkverf zonder daarvoor schadelijke stoffen toe te passen, was een prestatie van formaat. Maar het moest voor de markt hier ook in kleur leverbaar zijn en te verrollen en te verspuiten zijn. En die eigenschappen moesten verkregen worden zonder het cradle to cradle-gedachtegoed geweld aan te doen. “In kleur willen leveren, betekent dat je pasta’s nodig hebt en die zijn normaal gesproken niet cradle to cradle. Die puzzel moest dus opgelost worden.

Victor Franke in het magzijn met een pallet graphenstone

Dat is gelukt door anorganische pasta’s toe te passen die het Spaanse bedrijf zelf maakt, wat wel tot gevolg had dat het cradle to cradle gold label alleen geldt voor witte verf, terwijl ‘verf op kleur’ het zilver label heeft gekregen. Maar die verf is nog steeds duurzamer en gezonder en heeft een veel lagere milieu-impact dan vergelijkbare verfproducten. Hierdoor kunnen we de verf á la minute op kleur maken en dat biedt ons de mogelijkheid om met mengmachines en via de groothandel de schilder te kunnen bedienen en ons distributienetwerk te kunnen opschalen. Ook hebben we een oplossing gevonden voor het aanbrengen van Graphenstone met de rol of met airless spuitapparatuur. Voor een succesvolle introductie op de Nederlandse markt moest Graphenstone kunnen worden aangebracht volgens de traditionele Nederlandse applicatiemethode. Dat is na aantal jaren gelukt; eigenlijk is de verf waar we nu over spreken pas sinds anderhalf jaar leverbaar in de Benelux.”

PROJECTEN

Kalkverf wordt al heel lang verkocht in Nederland, maar die is niet geschikt voor grote projecten als bruggen, kunstwerken en gebouwen, omdat die verf snel vervuilt, moeilijk te reinigen is en niet zo makkelijk verwerkbaar is. Maar door de toevoeging van grafeen, worden die nadelen opgeheven en heb je een product dat met rol en spuit goed aan te brengen is en ook goed hecht op oude verflagen. Bovendien is het heel duurzaam doordat fossiele grondstoffen ontbreken (olie) waardoor dus ook geen CO2 -uitstoot plaatsvindt. Sterker nog: kalkverf neemt tijdens de droging zelfs CO2 op waardoor je een CO2 -neutrale cyclus krijgt. Je ontneemt iets van de aarde (het mineraal kalk), maar tijdens de droging wordt CO2 opgenomen en ontstaat er weer kalk die als verflaag op de wand is aangebracht. Maar er moet dan wel op gelet worden dat de verf op de ondergrond niet als afvalstroom behandeld en verbrand wordt aan het eind van de levensduur. Daarom is het zaak in systeemoplossingen te denken en te handelen. Hierdoor behoudt de verf zijn waarde en kan de ondergrond als grondstof weer worden hergebruikt.

“We hebben sinds anderhalf jaar de verf in concrete projecten kunnen toepassen. Het wordt op Schiphol toegepast waar men alleen cradle to cradle-producten wil toelaten en bij Pharos, het grootste kantoorgebouw van Hoofddorp dat helemaal wordt gerenoveerd en verbouwd. De Amerikaanse ontwikkelaar wilde heel graag dat er duurzame en gezonde producten worden toegepast, ook al gaat dat extra geld kosten. Er is een model ontwikkeld om te kijken of huurders bereid zijn meer te betalen als ze gegarandeerd in een gezonde en zuivere werkomgeving komen te zitten. Daaruit bleek dat huurders daartoe bereid zijn en zo werd de business case alleen maar interessanter, doordat de gestegen renovatiekosten worden goedgemaakt door hogere huuropbrengsten. Iedereen blij dus.”

Het Pharos gebouw in Hoofddorp

DUURZAAMHEIDSCERTIFICATEN

De verf heeft inmiddels diverse internationale duurzaamheidscertificaten verkregen, zoals de Environmental Product Declaration, cradle to cradle-goud en zilver en cradle to cradle-platinum op het gebied van watermanagement en de GreenTag Health Gold. Ook voldoet de verf aan WELL, LEED en BREEAM- duurzaamheidscertificaten voor gebouwen. Het product is toepasbaar op alle steenachtige ondergronden, maar Ekotex is bezig om naar analogie van Graphenstone cradle to cradle-lakken te ontwikkelen voor toepassing op hout. Inmiddels is er een volledig assortiment lakken, beitsen en transparante topcoats beschikbaar voor binnen, alle met een cradle to cradle-certificaat. De volgende stap richt zich op lakken voor buiten. Victor Franke ziet de belangstelling voor cradle to cradle-materialen die ook hoog scoren op het gebied van gezondheid sterk toenemen.