Jaap van Peperstraten

Sinds enkele jaren is er veel onrust over en aandacht voor PFAS. En dat is geen wonder, want het gaat om een groep gevaarlijke stoffen die wijd verspreid in het milieu en in talloze producten zitten. Omdat ze ook in coatings en verven voorkomen, moet onze branche waakzaam zijn. Allereerst is het zaak meer te weten over deze stoffen. Daarom een verslag van een workshop over PFAS op de Stoffendag in december.

Twee medewerkers van adviesbureau Arcadis en verbonden aan het Expertisecentrum PFAS gaven deze workshop. Zij maakten duidelijk dat PFAS duizenden componenten omvatten en aanwezig zijn in meerdere bronnen. Van het oppervlaktewater waaruit drinkwater wordt bereid, bevat 99% PFAS. PFAS kunnen zich in het milieu zowel traag tot zeer snel verspreiden en onvoorspelbaar. Geen enkele PFAS breekt volledig biologisch af, een groot deel van de stoffen is geclassificeerd als persistent. Daarnaast zijn ze toxisch en bioaccumulatief. Dat laatste betekent onder meer dat ze in ons bloed zitten, bijvoorbeeld via de consumptie van vis. PFAS staat voor poly- en perfluoralkylstoffen. Dit zijn door de mens gemaakte stoffen die van nature niet in het milieu voorkomen. Onder PFAS vallen ook PFOS (PerFluor Octaan Sulfonzuur) en PFOA (PerFluor Octaan Zuur). Hoeveel verschillende PFAS er bestaan, is niet precies bekend. Volgens de OESO gaat het om ruim 4000 PFAS, maar mogelijk meer. Door de wijdverbreide toepassing zitten ze nu onder andere in de bodem, in bagger, in het oppervlaktewater en in talloze producten. De mens kan eraan worden blootgesteld vanuit bijvoorbeeld lucht, water of voeding. Tot nu toe lijken in deze situaties de risico’s voor mensen beperkt, maar er moet nog veel meer onderzoek worden verricht.

Regenjas

WAARIN ZITTEN ZE NIET?
De populariteit van PFAS is te danken aan een aantal bijzondere eigenschappen. Ze zijn bijvoorbeeld vuil-, water- en olieafstotend, vormen een zeer stabiele en sterke koolstof–fluorideverbinding en breken heel moeilijk af. Daarom worden PFAS gebruikt in/bij:

  • Brandblusschuimen
  • Verchromen (om verdampen bij verchromen te onderdrukken)
  • Productie van Teflon (PTFE)
  • In diverse (consumenten)producten
  • Olie- en waterafstotende coatings van papier, textiel, tapijten, pannen en dergelijke
  • Kleurstoffen/inkt, was/wax en polijstmiddelen, lijm, smeermiddelen
  • Fastfood verpakkingen
  • Schoonmaakmiddelen
  • Cosmetica, waaronder shampoos en handcrème
  • Hydraulische vloeistoffen
  • Fluorrubbers, afdichtingen
  • Bestrijdingsmiddelen
  • Producten waarvan we het nog niet weten.

In de sectoren coatings, papier, verf, textiel, chemie worden PFAS gebruikt in het productieproces. In veel gevallen komen ze ook in producten terecht. In onze branche kunnen PFAS zitten in allerlei stoffen. De schadelijke effecten op de werkvloer zijn moeilijk precies aan te geven, maar voorstelbaar is dat mechanische bewerkingen van coatings en lijmen risicoverhogend zijn. Duidelijk is wel dat de gezondheidskundige advieswaarden en de toetsingswaarden milieu scherp zijn gedaald en naar verwachting verder zullen dalen. De EU werkt aan een totaalverbod voor alle PFAS, maar het zal nog minimaal vijf jaar duren voordat het zover is.

Meer informatie:
www.expertisecentrumpfas.nl
www.rivm.nl/pfas