Jaap van Peperstraten

Eén op de zes werknemers loopt het risico ziek te worden door werk met gevaarlijke stoffen. Gezondheidsklachten kunnen direct optreden, maar ook pas jaren na de blootstelling. Om werknemers gezond en duurzaam aan het werk te houden, is het van belang om de juiste maatregelen te nemen. Daarbij kan de Wegwijzer gevaarlijke stoffen worden toegepast.

Deze Wegwijzer werd in december gepresenteerd in een workshop op de Stoffendag 2019. De Wegwijzer is ontwikkeld in opdracht van het ministerie van SZW. Het is een hulpmiddel dat ondersteuning biedt bij de ontwikkeling en implementatie van een veilige werkwijze. Door het werken volgens een veilige werkwijze wordt het werk veiliger en blijven medewerkers gezond en inzetbaar. Daartoe is de werkgever verplicht om de juiste maatregelen te nemen. De Wegwijzer beschrijft hoe werkzaamheden moeten worden uitgevoerd, zodat blootstelling aan stoffen beneden de grenswaarden blijft. De Wegwijzer heeft een plaats te midden van andere hulpmiddelen zoals de Zelfinspectietool Gevaarlijke Stoffen en Werkwijze Arbobeleidscyclus gevaarlijke stoffen dat de verplichtingen van de werkgever, werknemers, de preventiemedewerker,
de OR en de arbodienst/arbokerndeskundige inzichtelijk maakt. Uitgangspunt is dat de juiste maatregelen worden genomen om veilig te kunnen
werken. Daartoe moet de blootstelling aan gevaarlijke stoffen in kaart zijn gebracht.

In hoofdzaak bestaat de aanpak uit vijf stappen:

1. Inventariseren: is er aanleiding om maatregelen te treffen?
2. Beoordelen: wat zijn de knelpunten, hoe beoordeel ik de blootstelling aan gevaarlijke stoffen?
3. A: Welke maatregelen kunt u nemen?
3. B: Hoe voert u de maatregelen in?
4. Borging: hebben maatregelen het gewenste effect?

 
WERKWIJZER GEVAARLIJKE STOFFEN
Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Tamara van Ark, heeft vorig jaar in een brief aan de Kamer bekend gemaakt dat er samen met relevante partijen gewerkt wordt aan een Werkwijzer gevaarlijke stoffen. De Werkwijzer beschrijft duidelijk wie in een bedrijf waarvoor verantwoordelijkheid is en welke verplichtingen hieraan zijn verbonden. Dit in het kader van de arbobeleidscyclus, waarin partijen samenwerken voor een goede bescherming van werkenden tegen gevaarlijke stoffen. Het doel hiervan is dat alle stakeholders samen inzicht krijgen in hun taken op het terrein van de arbobeleidscyclus (inclusief blootstellingsregister en gezondheidsdossier) en de daarbij noodzakelijke samenwerking, en elkaar waar nodig kunnen aanspreken op deze taken en verantwoordelijkheden. De Staatssecretaris werkt ook aan verbeteringen in het functioneren van de arbobeleidscyclus. De Werkwijzer is naar verwachting in de eerste helft van 2020 beschikbaar.
 

STAP 1: INVENTARISEREN
Als onderdeel van de Risico-Inventarisatie en -Evaluatie moet een werkgever ook de blootstelling aan gevaarlijke stoffen beoordelen. Een andere aanleiding om deze blootstelling te beoordelen, is een verandering in het werkproces, werkmiddelen of werkplek.

STAP 2: RISICO’S BEOORDELEN
Stap 2 is erop gericht om inzicht te krijgen in de mate waarin werknemers worden blootgesteld aan gevaarlijke stoffen. Hiertoe
moeten de risico’s die gerelateerd zijn aan het werken met gevaarlijke stoffen op een bepaalde manier worden beoordeeld. De blootstelling hangt af van meerdere factoren: de hoeveelheid gevaarlijke stof waaraan een werknemer wordt blootgesteld, hoe vaak deze blootstelling plaatsvindt en de duur van de blootstelling. U kunt het blootstellingsniveau vaststellen op twee manieren: met een kwantitatieve schattingsmethode of kwantitatief model of door zelf te meten of te laten meten. De blootstellingsbeoordeling moet altijd uitgevoerd of getoetst worden door een deskundige op het niveau van een arbeidshygiënist. Het vastgestelde blootstellingsniveau moet vervolgens worden
getoetst aan de grenswaarden uit de inventarisatie.

ARBEIDSHYGIËNISCHE STRATEGIE
De arbeidshygiënische strategie is een hiërarchisch stelsel van beheersmaatregelen voor risico’s. Hierbij wordt allereerst naar de bron van het probleem gekeken. Als daar niets aan kan worden gedaan, zijn andere maatregelen mogelijk. De arbeidshygiënische strategie ziet er als volgt uit:

  • Bronmaatregelen – Een werkgever moet eerst de oorzaak van het probleem wegnemen.
  • Collectieve maatregelen – Als bronmaatregelen geen mogelijkheden bieden, moet de werkgever collectieve maatregelen nemen om risico’s te verminderen.
  • Individuele maatregelen – Als collectieve maatregelen niet kunnen of ook (nog) geen afdoende oplossing bieden, moet de werkgever individuele maatregelen nemen.
  • Persoonlijke beschermingsmiddelen – Als de bovenste drie maatregelen geen effect hebben, moet de werkgever de werknemer gratis persoonlijke beschermingsmiddelen verstrekken.

STAP 3A: WELKE MAATREGELEN KUNT U NEMEN
Op basis van de Arbowet mag u, naast het uitvoeren van metingen en vergelijking met grenswaarden, ook gebruik maken van zogenoemde “veilige werkwijzen” om volgens de arbeidshygiënische strategie schadelijke blootstellingen te voorkomen. Een veilige werkwijze beschrijft hoe en onder welke condities bepaalde werkzaamheden moeten worden uitgevoerd zodat de blootstelling aan gevaarlijke stoffen met voldoende zekerheid beneden de grenswaarde(n) blijft. Een veilige werkwijze kan dus bestaan uit (een combinatie van) technische en/of organisatorische
maatregelen uit de arbeidshygiënische strategie, maar mag geen gebruik maken van (uitsluitend) het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen. Het opstellen en valideren van een veilige werkwijze gebeurt in zes stappen, zoals het kiezen van passende oplossingen, vergelijking van resultaten en periodieke herbeoordeling van de veilige werkwijze.

STAP 3B: IMPLEMENTEREN
Als u nieuwe maatregelen gaat invoeren om risico ‘s van werken met gevaarlijke stoffen te voorkomen, is het belangrijk om dit te benaderen als een project met een werkgroep en een werkplan. De werkgroep zorgt ervoor dat het project daadwerkelijk vooruitgang boekt. Heeft u een
klein bedrijf, dan kunt u zelf als werkgroep optreden. Het is wel aan te bevelen u te laten ondersteunen door een werknemer. Het werkplan bevat de afspraken over de uitvoering van het project. Daarin staan onder meer de doelstellingen van het project, de taken van de werkgroep en hoe de werkgroep tijdens de uitvoering met de rest van de organisatie communiceert over het project.

STAP 4: BORGEN
Om successen van de aanpak te kunnen borgen, is het belangrijk om de aanpak te evalueren. Daartoe is het belangrijk om te benoemen wat u wilt evalueren, hoe u dit wil aanpakken en wie dat wanneer gaat doen. Regelmatig evalueren maakt duidelijk hoe succesvol en effectief de genomen maatregelen zijn en of er bijgestuurd moet worden. Een effectevaluatie vormt een goede manier om zicht te krijgen op het effect van de maatregelen. Om het effect daarvan te meten, kunt u opnieuw de blootstelling beoordelen (stap 2).

Meer informatie:
www.rie.nl
www.arboportaal.nl