j

In chemische voorbehandelingsinstallaties vindt in principe altijd bacteriegroei plaats, maar niet altijd wordt dit probleem als zodanig ervaren. Door regelmatige aanvulling van chemie en periodieke reiniging van de baden lijkt dit probleem te worden verholpen. Maar feitelijk is dat niet zo. Bacteriën worden onvermijdelijk resistent, wat het noodzakelijk maakt om meer of zwaardere chemicaliën toe te voegen. Maar dit schakelt de resistentie van de bacteriën niet uit, waardoor er een soort never ending wapenwedloop ontstaat. Toch is dit te voorkomen door over te stappen op een heel andere bestrijdingsmethode: de toepassing van UV C-licht (ultraviolet). UV C-licht is straling met een korte golflengte tussen 200 en 280 nanometer. Dit in tegenstelling tot UV A-licht (blacklight) dat bestaat uit lange golven en UV B-licht dat uit middellange golven bestaat en de zonnebrand op onze huid veroorzaakt. UV C-licht is schadelijk voor de mens, want het vernietigt huidcellen. Gelukkig wordt natuurlijk UV C-licht volledig geblokkeerd door onze atmosfeer. Maar UV C-licht is zéér geschikt voor microbiologische desinfectie en wordt gezien als een bijzonder schone technologie. Dat dit in onze branche nauwelijks wordt toegepast, is eerlijk gezegd nogal verbazingwekkend. Misschien is de uitdrukking “onbekend maakt onbemind” hier schuldig aan, of spelen andere belangen een rol. Hoe dan ook: tijd voor kennismaking met deze technologie in de praktijk.

BACTERIËN BESTRIJDEN

Daarvoor gingen we naar Barbas Bellfires, de fabrikant van Barbas houthaarden en Bellfires gashaarden die geheel in de eigen fabriek in Bladel worden ontwikkeld en vervaardigd. Per jaar komt er zo’n 2000 - 2500 ton plaatstaal binnen dat via vier lasersnijmachines, buigapparatuur, 28 lassers, chemische voorbehandeling en een natlakinstallatie verandert in haarden op klantorder. Dat hele proces duurt zo’n zes uur. Per dag worden er zeventig gas- en houthaarden vervaardigd die voor een groot deel in de Benelux worden afgezet, maar tegenwoordig ook steeds meer daarbuiten. Het familiebedrijf telt 150 medewerkers en boekt een jaaromzet van 31 - 32 miljoen euro. Tot ongeveer tien jaar geleden stond er in het bedrijf aan het begin van het stookseizoen voor vijf tot zes miljoen euro aan kant en klare haarden gereed voor de verkoop. Tegenwoordig kan een haard in zoveel opties geleverd worden dat je ze niet meer op voorraad kunt maken. Werden vroeger allerlei werkzaamheden als buigen en lassen uitbesteed, nu zijn al die werkzaamheden weer teruggehaald en worden ze zelf uitgevoerd, met korte levertijden als gevolg.

Hoog tijd om ons te verdiepen in chemische voorbehandeling waar men door de toepassing van UV C-licht totaal niet wakker ligt van bacteriën die alsmaar bestreden moeten worden. “Eerst waren we ons van dit probleem helemaal niet bewust, maar we kregen uit de markt wel klachten over de hechting”, zegt Mark Spijkers, manager operations bij Barbas Bellfires. “Toen gingen we poeder in het water gooien om de bacteriegroei tegen te gaan, maar dat moesten we regelmatig herhalen om effect te zien. Ook moesten we twee keer per jaar, in de Kerst- en bouwvakantie, de hele voorbehandeling desinfecteren. Dan kwamen er mensen in speciale pakken die met hogedrukreinigers en chemicaliën de baden gingen desinfecteren. Dat hielp wel een tijdje, maar je zag toch redelijk snel de bacteriegroei weer terugkomen. De bacteriën werden namelijk resistent tegen de chemicaliën. Wat te doen? We hebben onze chemicaliënleverancier uitgenodigd, maar ook de onafhankelijke adviseur Ruud Ploum.”

UV C-LAMPEN

Laatstgenoemde vroeg zich hardop af of UV-straling een passende oplossing zou kunnen zijn. Vervolgens is er contact opgenomen met het bedrijf Bioclamatic dat ter plekke een aantal gesprekken heeft gehad en een aantal metingen heeft uitgevoerd. Toen is besloten in de sproei-installatie en in de baden tien UV C-lampen te plaatsen. Sindsdien (het jaar 2012) heeft men de bacteriegroei volledig onder controle en wordt er niks meer in de baden gegooid. Mark Spijkers: “Gelet op het milieu, de tijd en energie die wij er vroeger in moesten steken en het uitblijven van klachten, is dit voor ons een heel grote stap voorwaarts. Het verbaast me dat deze technologie zo weinig wordt toegepast bij andere bedrijven die bij dit soort installaties dezelfde problematiek hebben. Wij zien de UV C-lampen als een duurzaam alternatief voor de traditionele desinfectiemethoden.” Ook was de investering snel terugverdiend. De hele UVC-installatie kostte zo’n 6.000 euro, maar de grote schoonmaakbeurten kostten zo’n 5.000 euro per jaar aan chemicaliën en manuren. Ook het bijmengen van chemicaliën (goed voor honderd euro per maand) is niet meer nodig. Kortom, de investering was dus al binnen een jaar terugverdiend. Wel bedragen de jaarlijkse kosten voor lampvervanging gemiddeld 850 euro.

Mark Spijkers en Martijn van Klink

GEEN RESISTENTIE

Martijn van Klink van Bioclimatic legt uit hoe het uitschakelen van de bacteriën met UV C-lampen in zijn werk gaat. “De straling daaruit kun je niet zien, maar is wel energierijk en micro-organismen absorberen die straling waardoor hun dna uit elkaar valt. Dat betekent dat de bacterie direct afsterft en zich ook niet meer kan delen. Vergeleken met chemicaliën heeft UV-licht als voordeel dat het altijd blijft werken en dat er geen resistentie optreedt. Als er bijvoorbeeld honderd bacteriën zijn en je past chemicaliën toe, dan is er altijd wel één bacterie die het overleeft. Die deelt zich weer en is resistent als je de volgend keer dezelfde chemicaliën gebruikt. Die ene bacterie wapent zich steeds beter tegen chemicaliën. Maar elke bacterie is gevoelig voor UV-licht en legt direct het loodje. Het desinfecteereffect van dat licht is na een jaar nog net zo goed als op de eerste dag, het effect gaat dus niet achteruit.” De 40 watt UV C-lampen met een straling op een golflengte van 254 nanometer zitten met de armaturen onder water. In de baden zijn ze 24 uur per dag actief, in de sproei-installatie alleen als er gedraaid wordt. De straling uit de lampen is op enkele centimeters van de lamp het meest intens. Alle bacteriën die dicht bij de lamp komen, gaan dood. Meer van de lamp af wordt de werking minder, maar door de turbulentie in het water blijft de bacteriedruk laag. Voor de medewerkers is het werken aan de chemische voorbehandeling een stuk prettiger geworden, omdat ze er geen omkijken meer naar hebben, maar ze moeten niet in het UV-licht kijken, want dat is slecht voor de ogen.

IN DE LAKSPUITERIJ

We zouden het blad OT niet vertegenwoordigen als we ook niet een kijkje zouden nemen in de lakspuiterij van de haarden. De gebruikte lak moet bestand zijn tegen de temperaturen die in de haarden bereikt kunnen worden, namelijk ongeveer 600 graden. Door die hitte valt poedercoaten af als mogelijke applicatie. Na de alkalische voorbehandeling is er een aparte sectie voor het terugkoelen van de platen. In de lakspuiterij wordt er elektrostatisch gespoten. Er gaat een hittebestendige tweecomponenten siliconenlak in een heel donkere antracietkleur op de plaatdelen die later de haard vormen. De lak heeft geen vrije siliconen, het bindmiddel is een silicium skelet. Het gaat om een éénlaags toepassing met de hand met een laagdikte van 25 micrometer. In de droogkamer worden bij een temperatuur van 50 graden Celsius en een luchtvochtigheid van 50 procent via de uitwisseling van waterstof en zuurstof methylgroepjes gevormd, wat leidt tot methanol. Uiteindelijk klikken de polymeren aan elkaar en ontstaat de verharding door het gebruik van vocht. Door de gehele installatie loopt een power- & freebaan met een lengte van 600 meter. Grote vraag blijft natuurlijk waarom niet meer bedrijven dit uitvoeren. Wat meespeelt, is dat diverse bedrijven het wel gebruiken, maar niet willen dat dit bekend wordt. Dit geldt onder meer voor een bekende applicateur in het midden van het land die verzinkt, poedercoat en natlakt. Martijn van Klink: “Wij werken voor 90 procent voor klanten in de voedingsmiddelenindustrie. Maar ook voor andere takken van sport is deze technologie toepasbaar. In Duitsland is bijvoorbeeld een vliegtuigbouwer die op heel grote schaal UV-licht gebruikt in de dompelbaden voor de vleugels. Dat werkt daar ontzettend goed. Dat bedrijven de technologie wel succesvol toepassen, maar daar geen bekendheid aan willen geven, werkt in ons nadeel.”